Chiến khu Đ và Di tích Căn cứ Khu ủy miền Đông Nam Bộ

Chiến khu Đ còn có tên gọi là chiến khu Đỏ là một căn cứ địa cách mạng vô cùng quan trọng của miền Đông Nam bộ, là biểu tượng của tinh thần "Miền Đông gian lao mà anh dũng". Đây là nơi che giấu, nuôi dưỡng và rèn luyện các lực lượng cách mạng. Cùng Trianlake.com.vn tìm hiều về chiến khu Đ.

1. Vị trí và Xếp hạng

• Vị trí: Chiến khu Đ nằm ở tỉnh Đồng Nai. Cụ thể, Di tích căn cứ Khu ủy miền Đông Nam Bộ (1962 - 1967) thuộc Chiến khu Đ nằm trong rừng Mã Đà, huyện Vĩnh Cửu, tỉnh Đồng Nai. Vùng căn cứ này hiện nay nằm gần như hoàn toàn trong Khu Bảo tồn Thiên nhiên - Văn hoá Đồng Nai.

• Khoảng cách: Di tích này nằm cách trung tâm TP. Biên Hòa 20km và TP. Hồ Chí Minh 35 km theo đường chim bay.

• Xếp hạng: Di tích Căn cứ Khu ủy miền Đông Nam bộ là di tích lịch sử cách mạng đã được Bộ Văn hóa Thông tin (VHTT) xếp hạng Di tích cấp Quốc gia theo quyết định số 3744 - QĐ/BT, ngày 29-11-1997.

  
  

2. Lịch sử Hình thành và Vai trò Lãnh đạo

• Thành lập: Vào tháng 7-1960, Khu ủy Miền Đông (T1) và Lực lượng vũ trang giải phóng miền Đông (Quân khu miền Đông) được thành lập. Cơ quan lãnh đạo, chỉ huy ban đầu được đặt tại ngọn suối Linh (gọi là căn cứ 820) thuộc Chiến khu Đ.

• Đồng chí Mai Chí Thọ (Tam Cao) làm Bí thư Khu ủy miền Đông.

• Sau phong trào Đồng Khởi năm 1960, Trung ương Cục miền Nam được thành lập vào ngày 23/1/1961, đặt căn cứ tại Chiến khu Đ. Tháng 2-1961, Khu ủy miền Đông Nam bộ chính thức được thành lập tại Suối Linh (Chiến khu Đ).

• Vai trò chiến lược (1962-1967): Khu ủy miền Đông Nam bộ đã đứng chân tại căn cứ này suốt thời gian từ 1962 đến 1967 để lãnh đạo, chỉ đạo phong trào cách mạng trên địa bàn Khu.

• Thắng lợi tiêu biểu: Từ đây, Khu ủy và Bộ Tư lệnh quân khu đã lãnh đạo, chỉ huy các lực lượng vũ trang phối hợp với quân chủ lực Miền làm nên những chiến thắng vang dội như: Chiến thắng Phước Thành, Bình Giã, Đồng Xoài, Bàu Sắn.

• Những chiến thắng này đã góp phần từng bước làm phá sản hoàn toàn chiến lược "Chiến tranh đặc biệt" và "Chiến tranh cục bộ" của Mỹ

Đóng góp lớn: Chiến khu Đ là nơi Khu ủy miền Đông đã mở hành lang đường bộ, nối thông đường Hồ Chí Minh trên bộ (vượt dãy Trường Sơn) và xây dựng đường Hồ Chí Minh trên biển (từ bến Lộc An, Bà Rịa - Vũng Tàu) để tiếp nhận chi viện từ miền Bắc vào chiến trường miền Nam.

Tái lập và kết thúc chiến tranh: Tháng 7-1967, Khu ủy tạm thời giải thể. Đến tháng 8-1972, Khu ủy miền Đông Nam bộ được tái lập. Từ đây, Khu ủy đã lãnh đạo các chiến dịch quan trọng như Chiến dịch Nguyễn Huệ và chuẩn bị mọi mặt cho cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân Mậu Thân 1968.

3. Cấu trúc Căn cứ Khu ủy

Khu căn cứ tọa lạc trên đỉnh đồi đất sỏi khá bằng phẳng, độ dốc thoai thoải, diện tích trên 28 hecta, và được bao phủ bởi rừng cây dày đặc trong hệ thống rừng nguyên sinh miền Đông. Căn cứ Khu ủy được cấu thành bởi:

• Hệ thống giao thông hào: Tổng chiều dài 569m, sâu từ 50 đến 60cm, rộng 60cm, phân làm ba tuyến (phòng thủ vòng trong, vòng ngoài và phục vụ canh gác, chiến đấu).

• Hệ thống địa đạo: Liên hoàn theo hướng Đông - Bắc và Tây - Nam, chiều dài trên 260m, với nhiều đoạn gấp khúc quanh co và các ngã ba nối thông nhau. Hệ thống miệng địa đạo độc lập chủ yếu dạng hình tròn và chữ nhật, độ sâu từ 3-4m. Địa đạo ở đây có diện tích khá lớn vì vốn là nơi ở của cán bộ cách mạng ngày xưa.

• Hệ thống hầm trú ẩn: Được bố trí khắp mặt căn cứ, phục vụ nơi làm việc của lãnh đạo Khu ủy và các cơ quan trực thuộc như văn phòng, cơ yếu, phục vụ, vệ binh, nhà y tế.

• Nhà làm việc: Các ngôi nhà họp hành trên mặt đất được lợp bằng lá trung quân, một loại lá đặc biệt khó bắt lửa và không cháy lan, nhằm chống lại bom Napan và pháo kích của địch.

• Bếp Hoàng Cầm và giếng nước: Phục vụ cho sinh hoạt trong khu căn cứ.

Hiện nay, di tích đã được phục hồi toàn bộ diện mạo, bao gồm hệ thống địa đạo, giao thông hào, hầm trú ẩn, văn phòng, nhà làm việc, bếp Hoàng Cầm, nhà trưng bày truyền thống, và bia tưởng niệm.

Hồ Trị An là một khu vực địa lý và du lịch quan trọng của tỉnh Đồng Nai.

• Vị trí và đặc điểm: Hồ Trị An là 32.400ha mặt nước nằm trong tổng diện tích tự nhiên trên 100.303ha của Khu Bảo tồn Thiên nhiên - Văn hoá Đồng Nai. Khu Bảo tồn này cũng nằm cạnh Nhà máy Thủy điện Trị An.

• Giá trị du lịch: Hồ Trị An được công nhận là khu du lịch quốc gia. Khu vực này thích hợp cho các loại hình du lịch hồ gắn liền với các hoạt động du lịch trên các đảo lớn nhỏ khác nhau.

• Mối liên hệ địa lý: Để đi đến Di tích Chiến khu Đ (rừng Mã Đà, Vĩnh Cửu), du khách thường đi theo Quốc lộ 1K hoặc 1A, đến ngã ba Trị An thì quẹo trái về thị trấn Vĩnh An.

Kết nối giữa Chiến khu Đ và Hồ Trị An:

Di tích lịch sử Chiến khu Đ cùng với Khu Bảo tồn Thiên nhiên - Văn hóa Đồng Nai (bao gồm Hồ Trị An) tạo thành một tổng thể đa dạng. Khu bảo tồn này có nhiệm vụ bảo tồn thiên nhiên gắn với việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa - lịch sử của các di tích, nhằm giáo dục truyền thống cách mạng và phát triển du lịch sinh thái. Việc khôi phục, tái tạo di tích căn cứ Chiến khu Đ kết hợp với du lịch sinh thái rộng lớn, như du lịch hồ tại Hồ Trị An, sẽ đem lại những lợi ích thiết thực về lịch sử, văn hóa và kinh tế cho vùng đất này.

Để dễ hình dung về mối liên hệ giữa di tích lịch sử và cảnh quan thiên nhiên tại Đồng Nai:

Chiến khu Đ giống như một thư viện lịch sử được bảo vệ (Khu ủy miền Đông) ẩn mình trong một công viên sinh thái rộng lớn (Khu Bảo tồn Thiên nhiên - Văn hóa Đồng Nai). Trong công viên đó, Hồ Trị An đóng vai trò là hồ trung tâm vừa cung cấp nguồn sống tự nhiên, vừa là điểm nhấn du lịch quan trọng, cho thấy Đồng Nai không chỉ là vùng đất cách mạng mà còn là nơi có tiềm năng phát triển kinh tế và du lịch sinh thái phong phú